ΕΝ ΤΩ ΣΤΑΔΙΩ

ΑΘΛΗΤΕΣ, ΑΘΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΑ ΙΔΕΩΔΗ, ΧΩΡΟΙ ΑΘΛΗΣΗΣ, ΑΘΛΗΤΙΚΕΣ ΠΑΝΗΓΥΡΕΙΣ ΚΑΙ ΘΕΑΜΑΤΑ ΣΤΟΥΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΟΥΣ ΠΡΩΤΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΟΥΣ ΚΑΙΡΟΥΣ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΠΡΩΤΟΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ:
ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΛΛΑΞΕΙ Σ ΕΝΟΣ ΚΟΣΜΟΥ ΓΙΟΥ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΝΑ ΒΡΙΣΚΕΤΑΙ ΣΤΟ ΠΕΡΙΘΩΡΙΟ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Ή Μαριάννα Κορομηλα προσπαθεί νά άποκαταστήσει ενα μέρος του χαμένου χρόνου και του λησμονημένου χώρου, άπο την εποχή των Διαδόχων του Μεγάλου 'Αλεξάνδρου εως τον καιρό του 'Ιουστινιανού. Ταξιδεύει άπο τα βάθη της Μικρας 'Ασίας και της Μέσης 'Ανατολής μέχρι τις ακτές του Αιγαίου και του 'Ιονίου, τα παράλια της Βόρειας 'Αφρικής, την ενδοχώρα της Βαλκανικής και τα ένδότερα της Δυτικής Ευρώπης. 'Επισκέπτεται γυμνάσια και στάδια, παλαίστρες, άμφιθέατρα, ιπποδρόμια και λουτρά, και εισδύει στα άποδυτήρια και τους στάβλους άλλα και στα υπόγεια, οπού διέμεναν τα θηρία, πριν άνέβουν στον στίβο, για νά άντιπαραθέσει το υλικό της ιστορίας στα ίστορικοφανή μυθεύματα πού έπικρατοΰν. 'Ασχολείται με τά θέματα της ιδεολογίας, πού συνδέονται άμεσα με τον κόσμο των άθλημάτων, και θέτει μερικά καίρια ερωτήματα γύρω άπο κρίσιμα ζητήματα της ιστορίας.

Κύριος άξονας της άφήγησης είναι ή πολιτική εκμετάλλευση των άθλητικών έκδηλώσεων, πού οργανώνονταν γιά νά δοξάσουν τον μονάρχη και τήν έξουσία, δίνοντας ταυτόχρονα τήν εύκαιρία στά πλήθη νά ψυχαγωγηθούν, νά διασκεδάσουν καΐ νά έκτονωθούν. Στά γήπεδα σφυρηλατούνταν τά πατριωτικά αισθήματα κι άναβαπτίζονταν οι δεσμοί μέ τό κράτος. Νικητής ήταν πάντα ο ήγεμόνας. Γι' αύτο και ο ζηλωτής Μέγας Θεοδόσιος, ο οποΐος γνώριζε πολύ καλά τή χρησιμότητα των άγώνων, δέν έξέδωσε ποτέ κανέναν νόμο πού νά άπαγορεύει τήν τέλεση τους, παρά τά όσα πιστεύουμε. Ή κραυγή « εσύ νικάς, Αύγουστε » εξακολούθησε νά συνοδεύει τις έμφανίσεις τού αύτοκράτορα στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τή βασιλεία των τελευταίων Κομνηνών.

Ό εξουθενωμένος πυγμάχος. Χάλκινο άγαλμαα κλασικιστικής τεχνοτροπίας τού 1ου π.Χ. αί. ( φυσικό μέγεθος ),  τού 'Αθηναίου γλύπτη 'Απολλώνιου, του Νέστορος. Λείπουν τα ένθετα μάτια-Μουσείο των Θερμών, Ρώμη. 

0 αθλητής φαίνεται να στρέφεται σε κάποιον πού, μέ την παρουσία του, διέκοψε την άνάπαυσή του, άνάμεσα σέ αγωνιστικούς γύρους. Οί παλαιές πληγες. πού φέρει στη δεξιά πλευρά του σωματός του, τά άλλοιωμένα χαρακτηριστικά. του προσώπου του και τά σπασμένα δόντια της άνω γνάθου, άλλα και τό αίμα που τρέχει άπο τά πληγωμένα αυτιά του, είναι οι κακώσεις άπο τον σκληρό βίο τού έπαγγελματία πυγμάχου. Το καλογυμνασμένο κορμί του είναι σέ πλήρη αντίθεση μέ τά φυσιογνωμικά χαρακτηριστικά του, πού άποπνέουν χαμηλό δείκτη νοημοσύνης και άποκλειστική προσήλωση στο βιοποριστικό αγώνισμα.

Ισως ο Σωκράτης νά μήν είχε άδικο, αιώνες πρίν, κατηγορούσε τη μονόπλευρη άσκηση του σώματος και την παραμέληση της ψυχής. Εξάλλου, οί περισσότεροι πνευματικοί άνθρωποι της κλασικής Αρχαιότητας είχαν αναγκαστεί νά πάρουν αρνητική θέση άπέναντι στον αθλητισμό, ό οποίος άπέκλινε πλέον αισθητά άπο τήν άρχική του υπόσταση. Τά σημάδια κλονισμού του παλαιού άθλητικού ήθους ήταν έμφανή και οί επικρίσεις είχαν ήδη ένταθεί άπο τά τέλη τού 5ου τ Χ. αιώνα.

Το Στάδιο της μικρασιατικης Άφροδισιάδος. Το εντυπωσιακό κτίσμα ( του 1ου π.Χ. α ί. ) θεωρείται, ώς ενα άπο τα καλύτερα διατηρημένα στάδια της Μεσογείου καΐ ενα άπό τα πιο ενδιαφέροντα οικοδομήματα αύτού του είδους. "Εχει μήκος περίπου 262 μ. καΐ πλάτος 59 μ., άλλα οί δυο μακριές πλευρές του δεν είναι άπολύτως παράλληλες. Ή έλαφριά κλίση του κοίλου έγινε για λόγους οπτικής άρτιότητας. Χάρη σέ αυτή την απόκλιση, οί θεατές πού κάθονταν στο ενα άκρο της βόρειας ή της νότιας πλευράς δεν έμπόδιζαν τη θέα του στίβου σέ εκείνους πού κάθονταν στο άλλο άκρο της 'ίδιας πλευράς. Μια ακόμα άρχιτεκτονική πρωτοτυπία είναι οτι καί οι δύο στενές πλευρές του κτίσματος ακολουθούν την καμπύλη, ενώ στα περισσότερα ελληνικά και ελληνορωμαϊκά στάδια ή πλευρά της κεντρικής εισόδου είναι εύθύγραμμη. Οί 30.000 θεατές έμπαιναν στον χώρο άπο θολοσκεπείς γαλαρίες πού είχαν άνοιχτεί στον γεροχτισμένο κορμό τού κοίλου, κάτω άπο τις κερκίδες.

Δύο Αφρικανοί, δρομείς. Λεπτομέρεια μιας πολυπρόσωπης ψηφιδωτης σύνθεσης, πού διακοσμούσε τό δάπεδο ενός μικρού λουτρού της πόλης Baten Zammour ( στην ορεινή ένδοχώρα της Τυνησίας ). Απεικονίζονται κλασικά άθλήματα στο στάδιο. Χρονολογείται στις πρώτες δεκαετίες του 4ου αι. Άρχαιολογικο Μουσείο Γκάφσας.

Ό « καταδικασμένος στά θηρία » είναι δεμένος σέ πάσσαλο στερεωμένο σε δίτροχο άρμα, το οποίο σπρώχνουν οι θηριοδαμαστές προς το εξαγριωμένο ζώο. Ψηφιδωτό δάπεδο, λεπτομέρεια άπο σκηνές αμφιθεάτρου ( 2ος η 3ος αί. ). Τρίπολη της Λιβύης, Άρχαιολογικδ Μουσείο

ΚΛΕΙΝΟΝΤΑΣ ΑΥΤΌ TO ΣΥΝΤΟΜΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ στον κόσμο των αθλημάτων στη διάρκεια μίας χιλιετίας, ή οποία παραμένει στο ήμίφως της ελληνικής ιστοριογραφίας, θέλω να άναφερθώ, μέ μεγάλη συντομία, σε ένα εντελώς διαφορετικό άθλημα και ένα τελείως διαφορετικό είδος άθλητή των αυτοκρατορικών και ύστερων ρωμαϊκών χρόνων.

Πρόκειται για τους Χριστιανούς άθλητές, τους άθλητές της Πίστης του Χριστού. Είναι οί χιλιάδες αθλοφόροι Μάρτυρες, απλά μέλη ή και εξέχουσες προσωπικότητες της συνεχώς αύξανόμενης χριστιανικής κοινότητας, οί οποίοι προτίμησαν να συρθοΰν στα στάδια και τά άμφιθέατρα, για να θανατωθούν άπό τους σιδηρόφραχτους μονομάχους ή τά άγρια θηρία ή άκόμα να υποστοΰν φρικτά βασανιστήρια μπροστά στο άλαλάζον πλήθος, παρά νά άπαρνηθοΰν την πίστη τους.

 "Ισως ή δική τους θρησκευτικότητα, οί ψυχικές και πνευματικές τους αρετές, το ήθος τους, νά τους τοποθετεί πολύ πιο κοντά στούς άριστους πού ενσάρκωσαν τά γνήσια άθλητικά ιδεώδη τών πρώιμων άρχαιοελληνικών χρόνων —σε μία πολύ πνευματικότερη σφαίρα— άπ' οποιαδήποτε άλλη ομάδα άθλητών της Ρωμαϊκής εποχής. "Εχει κανείς την εντύπωση ότι οί αθλητές του Χριστού ξανάδωσαν υπόσταση στην ιερότητα της άθλησης ( δημόσιας σωματικής άσκησης πού τελείται εις μνήμην του ήρωα ή προς τιμήν τών θεών) και την άνύψωσαν έως τό μαρτύριο. Ό στέφανος ( ή τό στέμμα ) του μαρτυρίου, μέ τό οποίο άπεικονίζονται συνήθως οί άθλοφόροι άγιοι στη χριστιανική τέχνη, έχει άκόμα και εικαστική συνάφεια μέ τούς στεφανηφόρους άθλητές της 'Αρχαιότητας.

Προσπαθώντας νά διεισδύσω στην ένδοχώρα της ιστορίας, για νά αισθανθώ κάτι άπό τον παλμό εκείνης της άνήσυχης κοινωνίας, πού ζούσε στους άγριους ρυθμούς του συνεχώς μεταβαλλόμενου κόσμου, έφτασα σε μιά χειμωνιάτικη ημέρα του 156 στη δυτική πλαγιά του Πάγου, στο Στάδιο της Σμύρνης. Είχαν ήδη θανατωθεί έντεκα Χριστιανοί και άφηνε τώρα τήν τελευταία του πνοή ο άθλοφόρος "Αγιος Πολύκαρπος. Ήταν Επίσκοπος Σμύρνης, ένας άπό τους Αποστολικούς Πατέρες πού ήταν προσωπικά συνδεδεμένοι με τούς Αποστόλους, και ήταν πλέον υπέργηρος όταν παρέδωσε τό σώμα του γιά νά καεί στο Στάδιο. Ή μνήμη του τιμάται άπό τήν Εκκλησία στις 23 Φεβρουαρίου.

Είχαν προηγηθεί εκατοντάδες άλλοι και άκολούθησαν χιλιάδες άλλοι άθλητές της Πίστης, έως τις πρώτες δεκαετίες του 4ου αιώνα. Ανάμεσά τους και ο Αγιος Δημήτριος, πού θανατώθηκε στο λουτρό του Σταδίου της Θεσσαλονίκης, και ο άθλοφόρος Νέστωρ, πού βρήκε τον θάνατο τήν επόμενη ήμέρα "εν τω σταδίω" της επαρχιακής πρωτεύουσας του καίσαρα Γαλέριου.

Κλείνω με αύτή τήν προσωπική προσέγγιση στούς χώρους της άθλησης.

"Ισως ο καθαγιασμός τών σταδίων με τό αίμα εκείνων πού άσκησαν μέχρις εσχάτων τό σώμα τους, γιά νά υπερασπιστούν τήν ελευθερία του πνεύματος, νά δίνει μία άλλη διάσταση στά ιδεώδη πού έμείς επιμένουμε νά επικαλούμαστε, θέλοντας νά συσχετίσουμε τή σύγχρονη ολυμπιακή βιομηχανία με τήν εξιδανικευμένη εικόνα της σταματημένης στον χρόνο Αρχαιότητας. Σταματημένης και μαρμαρωμένης στο σημείο της επιλογής των ελληνολατρών του 19ου αιώνα, πού αποφάσισαν να διαχειριστούν το παρελθόν, παραβλέποντας το πραγματικό υλικό της ιστορίας, και μας εγκλώβισαν σε σουρεαλιστικά σχήματα και τραγελαφικά ιδεολογήματα, τά οποία συνέθλιψαν την έκταση του χρόνου, εκμηδένισαν τό περιεχόμενο της και εκτίναξαν τή σύγχρονη ελληνική κοινωνία στον εξωπραγματικό χώρο της άχρονίας.

από το ομώνυμο βιβλίο της Μαριάννας Κορομηλά "ΕΝ ΤΩ ΣΤΑΔΙΩ"